Kalendarz szczepień 2018 – obowiązkowe i dodatkowe szczepienia

Kalendarz szczepień obowiązujący w 2018 roku został uaktualniony przez Głównego Inspektora Sanitarnego. Tym razem wyszczególniono jego dwie części – jedną bezpłatną, wzbogaconą o szczepienia przeciwko pneumokokom, a drugą płatną.

W 2018 roku w kalendarzu szczepień nie zaszły znaczące zmiany. Rok wcześniej wprowadzono do niego obowiązkowe szczepienie na pneumokoki.

Szczegółowy kalendarz szczepień obowiązkowych wraz z uwagami można znaleźć tu: www.gis.gov.pl/zdrowie/szczepienia-obowiazkowe/

Kalendarz obowiązkowych szczepień, jasno pokazuje, najczęściej dziecko jest poddawanie szczepieniu w 1 i 2 roku życia. Od razu nasuwa się pytanie, czy tak wiele szczepień obowiązkowych w tak krótkim okresie może powodować osłabienie organizmu? Według dostępnych badań, podawanie wielu szczepionek w krótkim czasie, nie wpływa negatywnie na układ odpornościowy organizmu dziecka. System immunologiczny człowieka jest niezwykle skuteczny i wielozadaniowy (równocześnie może reagować na miliony mikroorganizmów).

Warto przypomnieć, że szczepienia obowiązkowe są refundowane, natomiast za dodatkowe zapłacić muszą rodzice.

Szczepienia z założenia mają chronić dzieci przed groźnymi chorobami zakaźnymi, dlatego powstał kalendarz szczepień obowiązkowych. Po podaniu szczepionki organizm dziecka wytwarza przeciwciała ochronne – działanie szczepionek jest sprawdzone, a skuteczność szczepień potwierdzona. Mimo tego każda pogłoska na temat skutków ubocznych powoduje niepokój u rodziców i wielu z nich zastanawia się nad sensownością szczepienia. Najczęściej jednak są to informacje przekazywane pocztą pantoflową i trudno potwierdzić ich wiarygodność.

Treść znajdująca się w kalendarzu szczepień obowiązkowych na 2018 rok ma charakter czysto informacyjny – nie zastąpi konsultacji medycznej!
*Schemat szczepień zależy od wieku przyjęcia pierwszej dawki szczepionki.
**Oferowane szczepionki: 3w1 (DTPw) – szczepionka skojarzona przeciwko błonicy, tężcowi i krztuścowi (pełnokomórkowa); 3w1 (MMR) – szczepionka skojarzona przeciwko odrze, śwince i różyczce; wzw B – szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B.
Prezentowany schemat kalendarza szczepień obowiązkowych nie uwzględnia obowiązkowych szczepień przeciwko ospie wietrznej dla osób znajdujących się w grupie ryzyka.

Kalendarz szczepień w 2018 – szczepienia przeciwko pneumokokom

W 2017 roku w kalendarzu szczepień obowiązkowych znalazła się szczepionka przeciwko pneumokokom, która jest bezpłatna dla wszystkich dzieci, urodzonych po 1 stycznia 2017 roku. Do tej pory szczepionki na pneumokoki nie były refundowane. Znajdowały się jedynie na liście zalecanych szczepień.

Pneumokoki są bakteriami, powodującymi u najmłodszych zakażenia. Gromadzą się w okolicy nosa i w gardle, nie dając żadnych objawów u zdrowych osób. Dzieci łatwo mogą się nimi zarazić drogą kropelkową w żłobkach i przedszkolach.

Bakterie te przyczyniają się do powstawania takich chorób, jak:

• zapalenie płuc,
• zapalnie opon mózgowo-rdzeniowych,
• zapalenie stawów,
• zapalenie górnych dróg oddechowych,
• sepsa.

Leczenie nie gwarantuje niewystąpienia komplikacji. Zarażenie pneumokokami zarówno u osób dorosłych, jak i dzieci, może okazać się śmiertelne. Jak podaje WHO, rocznie z tego powodu umiera około pół miliona dzieci, które nie ukończyły jeszcze 5 lat.

Jedyną skuteczną ochroną przed pneumokokami są szczepienia, które rozpoczynają się już w 2 miesiącu życia. Podawane są pod postacią domięśniowego zastrzyku.

Powikłania po szczepieniach obowiązkowych

Przeciwko obowiązkowym szczepieniom, które znalazły się w kalendarzu szczepień obowiązkowych kierowano różne zarzuty. Twierdzono, że powikłaniem po szczepieniu MMR (szczepionki przeciwko odrze, śwince i różyczce) może być rozwój autyzmu, a powikłanie po szczepieniu przeciwko żółtaczce typu B prowadzi do śmierci w wieku niemowlęcym. Większość tych oskarżeń jest całkowicie bezpodstawna. Nie zmienia to faktu, że w bardzo rzadkich przypadkach obowiązkowe szczepienie może prowadzić do groźnych powikłań. (Pisaliśmy już o tym w artykule Szczepienia dzieci – odpowiedzialność karna)

Wyróżniamy dwa rodzaje powikłań po szczepieniach znajdujących się w kalendarzu szczepień obowiązkowych:

• prawidłowe, czyli odczyny poszczepienne, które są przewidywaną reakcją organizmu i mają zwykle łagodny przebieg,
• powikłania po szczepieniu, które są niepożądaną reakcją organizmu na właściwie podaną szczepionkę.

Powikłania po szczepionce mogą pojawić się nawet po kilku dniach od samego szczepienia i wywołać bardzo niepożądane skutki, choć zdarza się to niezwykle rzadko. Gdyby było inaczej, dana szczepionka nie znalazłaby się w kalendarzu szczepień obowiązkowych.

Działania niepożądane dzielimy na kilka typów:

• reakcje miejscowe natychmiastowe (jak ból) lub długotrwałe w postaci zmian skórnych, zapalenia węzłów chłonnych,
• reakcje ogólne jak gorączka i ból głowy,
• reakcje neurologiczne to m.in. zapalenie mózgu lub encefalopatia,
• inne poważne skutki uboczne szczepień to: szok anafilaktyczny, szok opóźniony, choroby autoimmunologiczne (np.: cukrzyca, toczeń, reumatoidalne zapalenie stawów), choroby nowotworowe.

W odniesieniu do poszczególnych szczepionek, które znalazły się w kalendarzu szczepień obowiązkowych można wymienić konkretne niepożądane objawy poszczepienne:

• Powikłania po szczepionce na różyczkę – przewlekłe zapalenie stawów
• Powikłania po szczepionce na odrę – plamica małopłytkowa,
• Powikłania po szczepieniu przeciw krztuścowi i odrze – zapalenie mózgu,
• Powikłania po szczepieniu przeciw krztuścowi – objawy neurologiczne,
• Powikłania po szczepieniu doustnym przeciw polio – poszczepienne porażenne poliomyelitis.
• Szczepionka przeciwko pneumokokom rzadko powoduje efekty uboczne, dlatego znalazła się w kalendarzu szczepień obowiązkowych. Mogą to jednak być: tkliwość i zaczerwienie w miejscu podania szczepionki, gorączka, wysypka lub reakcja alergiczna.

Najgroźniejsze powikłania po szczepionkach, które znalazły się w kalendarzu szczepień obowiązkowych (po każdej szczepionce do 15 min po podaniu) – występują bardzo rzadko i mogą być spowodowane patologiczną reakcją ustroju na prawidłowo podaną szczepionkę: to m.in. wstrząs anafilaktyczny, zapalenie mózgu, przewlekłe zapalenie stawów.

Kalendarz szczepień 2018 a ustawowy obowiązek szczepień

Ustawowy obowiązek szczepień uniemożliwia skorzystanie z tzw. klauzuli sumienia, czyli prawa pacjenta do odmowy poddania się zabiegowi z powołaniem się na art. 16 ustawy z 2008 roku o prawach pacjenta i Rzecznika Praw Pacjenta. Uprawnienie pacjenta do odmowy udzielenia takiej zgody jest wstrzymane w przypadkach, kiedy odrębne przepisy stanowią inaczej – art. 15 tej ustawy. Mowa tu o ustawie o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń oraz chorób zakaźnych wśród ludzi.

Obowiązek rodziców w związku z przestrzeganiem kalendarza szczepień obowiązkowych zalicza się do obowiązków prawnych, z których zwolnić może jedynie konkretne przeciwwskazanie lekarskie. Art. 5 ust. 1 z 2008 roku głosi, iż osoby, które przebywają na terenie Polski, mają obowiązek poddania się szczepieniom ochronnym.

Niewywiązanie się z obowiązku poddania dziecka szczepieniom ochronnym grozi wszczęciem postępowania egzekucyjnego, które ma doprowadzić do poddania dziecka szczepieniu. Gdy mimo to dziecko nie zostanie zaszczepione, rodzicom grozi odpowiedzialność karno-administracyjna ujęta w art. 115 § 1 k.w.

Kalendarz szczepień obowiązkowych tworzony jest przez Państwo, które opracowuje Narodowy Program Szczepień Ochronnych i modyfikuje go w zależności od aktualnej sytuacji epidemiologicznej.

Mimo obowiązkowi przeprowadzania szczepień ochronnych gmina nie może zarządzić przy rekrutacji do publicznych żłobków i przedszkoli obowiązku przedłożenia zaświadczenia o przestrzeganiu kalendarza szczepień obowiązkowych.

Zgodnie z art. 17 ust. 9 ustawy z 5 grudnia 2008 roku o zapobieganiu i zwalczaniu zakażeń oraz chorób zakaźnych u ludzi (Dz. U. Nr 234, poz. 1270), a także przepisów ustawy z 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta (Dz. U. Z 2012 r. poz. 159), strona może uzyskać informacje o sensowności szczepień, benefitach zdrowotnych w związku z poddawaniem się szczepieniom ochronnym oraz o ewentualności pojawienia się odczynów związanych ze szczepieniem, od lekarza pierwszego kontaktu, który sprawuje opiekę zdrowotną nad dzieckiem.

Kalendarz szczepień obowiązkowych, a co za tym idzie – obowiązek szczepień ochronnych wprowadzono w interesie całego społeczeństwa, a nie tylko osób, które temu obowiązkowi podlegają. Zatem, zasady współżycia społecznego zobowiązują Skarb Państwa do naprawy szkód, jakich doznała osoba poddana obowiązkowemu szczepieniu ochronnemu. Mowa tu o poważnym uszkodzeniu zdrowia, do którego doszło na skutek szczepienia, pomimo tego, że było ono przeprowadzone prawidłowo (według wskazań lekarza i kalendarza szczepień obowiązkowych).

Kalendarz szczepień powstał po to, by ułatwić rodzicom orientację w szczepieniach obowiązkowych, a także zalecanych, jednak należy pamiętać, że nie zastąpi on konsultacji medycznej.

Źródła: poradnikzdrowie.pl, zdrowie.dziennik.pl, gis.gov.pl, szczepienia.pl, pediatria.mp.pl, Jolanta Grzelak-Hodor, w: Galicyjska Gazeta Lekarska, nr 6/149, 2015, incet.uj.edu.pl,

Aktualizacja dnia 8.06.2018