Vademecum 500+

Program Rodzina 500+ wprowadzony Ustawą z dnia 11 lutego 2016 roku o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci wzbudził szereg wątpliwości i kontrowersji. Zawrzało w mediach, wśród opinii publicznej i z pewnością w wielu domach. Czym jest program? Jakie ma zadania? Przede wszystkim według ustawodawców ma pomóc w wychowywaniu dzieci poprzez przyznawanie świadczeń wychowawczych. Środki finansowe mają pokryć koszty zaspokojenia potrzeb życiowych dzieci. Celem stało się także zwiększenie dzietności w Polsce.

Beneficjenci – komu przysługują pieniądze ze świadczenia 500+?

Ustawa przewiduje, że beneficjentami programu mogą być rodzice, jeden rodzic, opiekunowie prawni lub faktyczni opiekunowie sprawujący pieczę nad dzieckiem do ukończenia przez nie 18 lat. Świadczenie zostanie wypłacone rodzinom z co najmniej dwojgiem niepełnoletnich dzieci na drugie i kolejne dziecko. Środki z Programu zostaną przyznane również rodzinom niepełnym, rodzicom nie pozostającym w związku małżeńskim, a także rodzicom rozwiedzionym z zastrzeżeniem przyznania pieniędzy opiekunowi faktycznemu. Wsparcie zostanie wypłacone wyłącznie osobie, która rzeczywiście zajmuje się wychowywaniem i sprawowaniem opieki nad małoletnimi.

Świadczenie w wysokości 500 zł dla jednego dziecka może zostać przyznane obywatelowi polskiemu, a także cudzoziemcowi na określonych warunkach. W przypadku cudzoziemców beneficjentem może być osoba posiadająca zezwolenie na pobyt czasowy w związku z wykonywaną pracą w zawodzie o wysokich kwalifikacjach lub kartę pobytu z informacją o dostępie do rynku pracy.

Pozostaje pytanie – co z Polakami za granicą? W przypadku obywateli polskich przebywających poza granicami kraju należy rozpatrzyć dwa przypadki – kiedy cała rodzina przebywa za granicą lub kiedy jedno z rodziców wyjechało w celach zarobkowych.

W pierwszym przypadku, kiedy rodzice wraz z dziećmi zamieszkują w innym kraju (dotyczy to krajów Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego i Szwajcarii, a także krajów z poza Europy jak np. Kanada i USA) świadczenie z programu 500+ nie zostanie wypłacone. Pamiętać należy, że warunkiem koniecznym do wypłaty z programu jest faktycznie zamieszkanie w Polsce, samo zameldowanie nie wystarczy. W tej konkretnej sytuacji w stosunku do wypłaty świadczeń rodzinnych obowiązuje ustawodawstwo miejscowe zgodne z prawodawstwem kraju zamieszkania i wykonywania pracy.

Jeśli jeden z rodziców przebywa poza Polską w celach zarobkowych to rodzina może skorzystać zarówno z programu 500+, jak i świadczeń zagranicznych. Niestety nie ma możliwości pobierania pełnej wysokości środków z obu państw członkowskich. Co do zasady, rodzinie zostanie wypłacona najwyższa możliwa kwota świadczenia zgodnie z ustawodawstwem jednego kraju, natomiast drugi kraj wypłaci jedynie dodatek dyferencyjny (różnicę w wysokości obu świadczeń).

Poniżej przedstawiamy przykład wypłaty świadczeń rodzinnych za granicą. W Niemczech można uzyskać świadczenie „Kindergeld”, w Wielkiej Brytanii „Child benefit”, w Holandii „Kinderbijslag”, a we Francji „Allocations familiales”. Kwoty, które zostały podane to kwoty miesięcznego wypłacania świadczeń.

Jak wynika z powyższej tabeli świadczenia przyznawane w Europie Zachodniej są porównywalne z tymi, które przewiduje program 500+. Oczywiście otrzymanie zasiłku rodzinnego w danym kraju również może zależeć od dochodu czy liczby dzieci w rodzinie.

Wstrzymanie wypłacenia świadczenia 500+

rt. 23 Ustawy z dnia 11 lutego 2016 roku o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci wskazuje, że istnieje możliwość wstrzymania wypłaty świadczenia. Podstawą do odmowy objęcia programem jest nienależyta opieka nad dzieckiem lub niewłaściwe wykorzystywanie świadczenia. W takiej sytuacji samorząd może zwrócić się do kierownika wskazanego ośrodka pomocy społecznej o przeprowadzenie wywiadu rodzinno-środowiskowego. Jeśli rodzic lub opiekun nie zgodzą się na złożenie wyjaśnień w sprawie lub uniemożliwią przeprowadzenie wywiadu wówczas samorząd może wstrzymać wypłatę świadczenia. Z kolei co do nienależytego rozporządzania środkami, co do zasady, jeśli środki są marnotrawione lub wydawane niezgodnie z celem, czyli w taki sposób, że nie zaspokajają potrzeb dzieci, wtedy świadczenie może być przekazane w formie rzeczowej lub w formie zapłaty za usługi.

Kryterium dochodowe świadczenia 500+ według Ustawy

Program zakłada wsparcie finansowe na drugie i każde kolejne dziecko do ukończenia 18. roku życia. Świadczenie na pierwsze dziecko otrzymają rodziny, w których dochód przypadający na osobę nie przekracza kwoty 800 zł netto. Jeśli rodzice wychowują dziecko z orzeczoną niepełnosprawnością, wówczas dochód ten wyniesie 1200 zł netto na osobę.

Co wliczane jest do dochodu i jak go liczyć? Według informacji zawartych na oficjalnej stronie programu, do dochodu rodziny wliczane są:

• przychody podlegające opodatkowaniu w myśl ustawy dotyczącej osób fizycznych,
• przychody z tytuły najmu, dzierżawy itp.,
• dochody opodatkowane podatkiem tonażowym,
• dochody z gospodarstw rolnych,
• dochody uzyskiwane w innych krajach,
• dochody z tytuły świadczeń rodzinnych,
• dochody niepodlegające opodatkowaniu lub zwolnione z podatku.

Dochód rodziny jest sumą dochodów osiąganych przez wszystkich jej członków w minionym roku kalendarzowym (czyli poprzedzającym okres przyznania świadczenia). Dochód rodziny należy następnie podzielić przez liczbę jej członków, w tym przypadku możemy uwzględnić również dzieci do 25 roku życia, jeśli mieszkają razem z rodzicami.

Kiedy nie otrzymamy świadczenia?

Świadczenie z programu 500+ nie przysługuje w przypadku gdy:

• Dziecko zawarło związek małżeński,
• Dziecko jest pod opieką zastępczą lub znajduje się w placówce zapewniającej mu całodobowe utrzymanie i opiekę,
• Dziecko posiada prawo do świadczenia na swoje dziecko,
• Na dziecko przysługuje świadczenie o podobnym charakterze (rodzinne) za granicą, chyba, że umowy dwustronne lub inne przepisy międzynarodowe stanowią inaczej.

Dokumenty i formalności

Uprawnieni do otrzymania świadczenia powinni złożyć wniosek zawierający dane rodzica/opiekuna oraz dane dzieci urodzonych w rodzinie. Wniosek należy składać co roku. Osoba ubiegająca się o przyznanie świadczenia również na pierwsze dziecko, winna wykazać że spełnia określone w Ustawie kryterium dochodowe. W tym celu do wniosku należy załączyć zaświadczenie o dochodach z urzędu skarbowego oraz oświadczenie o innych dochodach. Należy również załączyć dokumenty potwierdzające wiek dziecka np. odpis aktu urodzenia, orzeczenia sądowe itp.

Wnioski można składać w urzędzie gminy lub urzędzie miasta osobiście lub za pośrednictwem Poczty Polskiej, a także elektronicznie za pośrednictwem platformy ministerialnej. Formularz można pobrać na stronie http://www.mpips.gov.pl/wsparcie-dla-rodzin-z-dziecmi/rodzina-500-plus/wzor-wniosku-o-swiadczenie-wychowawcze/.

Przepisy szczególne

Warto zapoznać się ze zmianami przepisów innych obowiązujących ustaw, które nastąpiły wraz z wejściem w życie Ustawy o Programie 500+. Przede wszystkim środki wypłacone z Programu są zwolnione z egzekucji. Jeśli kwota wypłacona w ramach świadczenia zostanie omyłkowo zajęta przez komornika powinna być zwrócona na konto beneficjenta. Pieniądze z Programu są zwolnione z podatku dochodowego. Oznacza to, że osoby uprawnione otrzymają pełną kwotę przyznanego świadczenia. Ważne jest także, że kwota 500 zł z Programu nie będzie wliczana do dochodu przy ustalaniu  prawa do innych świadczeń zabezpieczających np. zasiłków, alimentów czy stypendiów naukowych.

Problemy związane z Programem 500+ i wypłatą świadczenia

Wypłaty świadczeń rozpoczęły się w kwietniu 2016 roku. Już od maja gminy zgłaszały problem z obsługą Programu. Kłopotem stało się rozpatrywanie wniosków rodzin, w których przynajmniej jeden rodzic przebywa za granicą. Jest to o tyle pracochłonne, że wymaga obowiązkowej weryfikacji czy rodzina nie pobiera podobnego świadczenia rodzinnego w innym kraju. Do procesowania tych wniosków powinna być zaangażowana większa liczba pracowników.

Ponadto samorządy zgłaszały braki finansowe w zaspokojeniu świadczeń objętych Ustawą o wsparciu rodzin. Ogromny problem pojawił się w województwach: świętokrzyskim, lubelskim, śląskim, zachodniopomorskim, łódzkim i dolnośląskim. Poważne trudności miało również województwo małopolskie, gdzie brakowało ponad 1,5 miliona złotych na wypłaty świadczeń. Jak podaje portal gazeta.pl na przykładzie Wadowic można zauważyć, że rząd nie przeznacza wystarczającej puli pieniędzy na wypłaty świadczeń w danym gminach o czym informował burmistrz miasta. Mieszkańcy Wadowic, którym przysługuje wsparcie zostali poinformowani, że wypłaty świadczeń z Programu 500+ zostaną wznowione dopiero po otrzymaniu pieniędzy rządowych.

Źródła:
1.https://www.mpips.gov.pl/gfx/mpips/userfiles/_public/1_NOWA%20STRONA/Polityka%20rodzinna/500plus/D2016000019501.pdf
2. http://www.program500plus.pl/dla-kogo.html
3. http://www.mpips.gov.pl/wsparcie-dla-rodzin-z-dziecmi/rodzina-500-plus/
4. http://wiadomosci.gazeta.pl/wiadomosci/1,114871,20126732,problemy-z-wyplatami-500-plus-w-kolejnych-wojewodztwach-brakuje.html[/column]